Cytostatyki w miejscu pracy – zagrożenia dla personelu medycznego
- Monika Pawlas
- 14 paź
- 2 minut(y) czytania
Jakie zagrożenia niosą ze sobą cytostatyki i kto jest najbardziej narażony?
Leki cytostatyczne (cytostatyki) to substancje stosowane przede wszystkim w chemioterapii. Ich głównym zadaniem jest niszczenie komórek nowotworowych, ale działają one także toksycznie na zdrowe komórki – w tym te, które mogą zostać przypadkowo narażone podczas przygotowywania i podawania leków. Z tego względu praca z cytostatykami stanowi jedno z największych zagrożeń biologiczno-chemicznych w ochronie zdrowia.
Najbardziej narażone są:
pielęgniarki onkologiczne i pracownicy oddziałów hematologicznych,
farmaceuci i technicy farmaceutyczni przygotowujący roztwory leków,
personel sprzątający i pomocniczy,
kierowcy i magazynierzy zajmujący się transportem i przechowywaniem cytostatyków.
Główne drogi narażenia personelu medycznego na cytostatyki
Kontakt z cytostatykami może odbywać się na różne sposoby – nie tylko przez skórę, ale również drogą wziewną czy przez przypadkowe zakłucie. Zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektoratu Sanitarnego i przepisami prawa, za najbardziej niebezpieczne drogi narażenia uważa się:
1. Kontakt dermalny – przez skórę i błony śluzowe
Najczęściej występuje podczas przygotowywania leków, zakładania wlewów, dekontaminacji powierzchni i usuwania odpadów. Już śladowe ilości cytostatyków mogą przenikać przez skórę.
2. Inhalacja – wdychanie cząsteczek leku
Narażenie wziewne jest możliwe przy rozprzestrzenieniu się aerozolu podczas rekonstytucji leku, wymiany zestawów infuzyjnych czy w przypadku awarii (np. rozlania substancji).
3. Ekspozycja przez zakłucie lub kontakt z błoną śluzową
Związana głównie z przypadkowymi zranieniami igłami i kontaktami ze skażonym materiałem. Szczególnie niebezpieczna, ponieważ prowadzi do bezpośredniego wniknięcia substancji do organizmu.
Długofalowe skutki zdrowotne – dlatego cytostatyki wymagają szczególnej ostrożności
Wiele cytostatyków klasyfikuje się jako substancje:
rakotwórcze (kancerogenne),
mutagenne (powodujące uszkodzenia DNA),
toksyczne dla rozrodczości.
Skutki zdrowotne mogą obejmować:
zaburzenia hormonalne i płodności,
uszkodzenia wątroby, nerek, układu krwiotwórczego,
zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory,
powikłania ciąży – stąd zalecenie, by kobiety w ciąży lub karmiące nie pracowały z cytostatykami.
Jak zapobiegać zagrożeniom – zasady bezpiecznej pracy z cytostatykami
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 2012 r., każda placówka medyczna musi opracować procedury BHP przy pracy z cytostatykami. Powinny one obejmować:
1. Ograniczenie narażenia przez środki techniczne
Przygotowanie leków wyłącznie w lożach laminarnych klasy II BSC (Biological Safety Cabinet).
Zastosowanie zamkniętych systemów transferu leku (CSTD).
Regularne badania środowiskowe (np. obecność cytostatyków na powierzchniach roboczych).
2. Ochronę indywidualną pracownika
Obowiązkowe stosowanie podwójnych rękawic nitrylowych, fartuchów chemoodpornych, masek z filtrem P3 oraz ochrony oczu.
Używanie jednorazowej odzieży roboczej, zabezpieczonej przed przesiąkaniem.
Dostępność pryszniców awaryjnych i zestawów dekontaminacyjnych.
3. Organizację pracy i system szkolenia
Prace z cytostatykami powinny wykonywać tylko osoby przeszkolone i uprawnione.
Konieczne jest prowadzenie rejestru prac narażających na kontakt z cytostatykami.
Pracodawca musi oferować badania profilaktyczne zgodne z aktualnym ryzykiem zawodowym.
Podsumowanie: bezpieczeństwo w pracy z cytostatykami to obowiązek, nie wybór
Zagrożenia związane z cytostatykami są poważne, ale można im skutecznie przeciwdziałać – pod warunkiem wdrożenia odpowiednich procedur i przestrzegania zasad bezpieczeństwa. Ochrona zdrowia personelu medycznego to nie tylko wymóg prawny, ale i wyraz szacunku dla osób codziennie stykających się z niezwykle niebezpiecznymi substancjami.
👉 Więcej o bezpiecznej i zdrowej pracy znajdziesz na naszym blogu, a jeżeli potrzebujesz indywidualnego rozwiązania, skontaktuj się z nami!
