Cytostatyki - czynności wysokiego ryzyka i przeciwwskazania do pracy

Czynności wysokiego ryzyka i przeciwwskazania do pracy z cytostatykami

Dlaczego praca z cytostatykami jest szczególnie niebezpieczna?

Cytostatyki, stosowane powszechnie w leczeniu chorób nowotworowych, to substancje o silnym działaniu toksycznym, rakotwórczym, mutagennym i teratogennym. Ich działanie nie ogranicza się tylko do komórek nowotworowych – wpływają również na zdrowe tkanki człowieka. Dlatego każdy kontakt z tymi lekami niesie ze sobą poważne ryzyko dla zdrowia pracownika.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 2012 r. w sprawie czynników rakotwórczych lub mutagennych w środowisku pracy, obowiązkiem pracodawcy jest m.in. ocena ryzyka zawodowego i wdrożenie działań ograniczających narażenie na cytostatyki. Kluczowe znaczenie ma również identyfikacja czynności wysokiego ryzyka oraz osób, które nie powinny mieć styczności z tymi lekami.

Czynności wysokiego ryzyka przy pracy z cytostatykami

Czynności wysokiego ryzyka to te, w których istnieje największe prawdopodobieństwo kontaktu z cytostatykiem – bezpośredniego lub pośredniego. Mogą one wystąpić na różnych etapach: od przygotowania leku, przez jego podanie, aż po usuwanie odpadów.

1. Przygotowanie leków cytotoksycznych

– rozpuszczanie i mieszanie substancji w loży laminarniej,– przelewanie gotowych roztworów do pojemników lub worków infuzyjnych,– kontrola jakości przygotowanego preparatu.

Ryzyko: uwolnienie aerozolu, rozlanie cieczy, kontakt ze skórą.

2. Podawanie leków pacjentom

– przygotowanie zestawów do infuzji,– zmiana worków infuzyjnych,– obsługa pomp infuzyjnych.

Ryzyko: wyciek leku, przypadkowe rozłączenie zestawu, skażenie powierzchni.

3. Sprzątanie, dekontaminacja i usuwanie odpadów

– dezynfekcja loży i stanowisk pracy,– usuwanie zużytych opakowań, strzykawek, igieł,– transport odpadów medycznych klasy zakaźnej.

Ryzyko: kontakt z pozostałościami leku, skażonym materiałem, nieprawidłowy demontaż zestawów.

4. Czyszczenie po rozlaniu cytostatyków

Rozlanie preparatu może się zdarzyć w każdym etapie. Usuwanie rozlanego leku to jedno z najbardziej niebezpiecznych działań, wymagające natychmiastowego użycia specjalistycznych zestawów dekontaminacyjnych i stosowania pełnej ochrony osobistej.

Przeciwwskazania do pracy z cytostatykami – kto nie powinien być narażony?

Nie każdy pracownik może zostać dopuszczony do pracy z lekami cytotoksycznymi. Zgodnie z aktualnymi przepisami prawa pracy i rekomendacjami Państwowej Inspekcji Sanitarnej, do grupy osób szczególnie chronionych należą:

1. Kobiety w ciąży i karmiące

Cytostatyki są silnie teratogenne – mogą powodować uszkodzenia płodu i zaburzenia rozwoju ciąży. Kobiety w ciąży i w okresie karmienia nie mogą wykonywać czynności z narażeniem na cytostatyki, nawet jeśli narażenie uznaje się za pośrednie lub krótkotrwałe.

2. Pracownicy z chorobami układu oddechowego lub skóry

Osoby z chorobami dermatologicznymi, alergiami lub astmą są bardziej podatne na skutki kontaktu z toksycznymi substancjami.

3. Pracownicy z obniżoną odpornością

Cytostatyki działają immunosupresyjnie – osoby z osłabionym układem odpornościowym, np. po przeszczepach, chemioterapii lub przewlekłych infekcjach, nie powinny mieć styczności z tymi substancjami.

4. Pracownicy z przeciwwskazaniami zdrowotnymi stwierdzonymi przez lekarza medycyny pracy

Każdy pracownik przed dopuszczeniem do pracy z cytostatykami musi przejść badanie profilaktyczne. Jeśli lekarz stwierdzi jakiekolwiek przeciwwskazania – pracodawca nie może dopuścić go do takich czynności.

Jak zorganizować pracę bezpiecznie?

Aby ograniczyć narażenie personelu na kontakt z cytostatykami, należy wdrożyć:

✅ odpowiednie procedury BHP i instrukcje stanowiskowe,

✅ oznaczenia stref zagrożenia i nadzór nad przestrzeganiem zasad,

✅ odpowiednie szkolenia, szczególnie dla nowo zatrudnionych,

✅ środki ochrony indywidualnej (m.in. podwójne rękawice, maski P3, fartuchy nieprzemakalne),

✅ regularne badania profilaktyczne i środowiskowe.

Podsumowanie - cytostatyki

Cytostatyki to leki ratujące życie, ale ich działanie może być równie szkodliwe dla personelu, jak i dla pacjenta, jeśli nie zostaną zachowane odpowiednie środki ostrożności. Znajomość czynności wysokiego ryzyka oraz przeciwwskazań zdrowotnych to klucz do organizacji pracy w sposób bezpieczny i zgodny z przepisami.

👉 Chcesz dowiedzieć się więcej o bezpiecznym postępowaniu z cytostatykami? Sprawdź nasze kolejne artykuły.

👉 Więcej o bezpiecznej i zdrowej pracy znajdziesz na naszym blogu, a jeżeli potrzebujesz indywidualnego rozwiązania, skontaktuj się z nami!